سنگ زبرجد یا پریدوت (Peridot) جزو معدود سنگهایی است که به رنگ سبز زیتونی دیده می شود. سنگ پریدوت یکی از سنگهای باستانی خاورمیانه است که بیش از 4000 سال استخراج می شده و در گذشته از خواص سنگ زبرجد به عنوان طلسم خوش شانسی و افزایش ثروت و نعمت نیز استفاده می شد. این گوهر به علت رنگ خاص زیتونی خود در علم معدن شناسی به کانی الوین (Olivine) نیز شناخته می شود.
تاریخچه سنگ زبرجد یا پریدوت
سنگ پریدوت دارای سابقه مکتوب بسیار طولانی است و در پاپیروسهای قدیمی استخراج آن در ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد، ثبت شده است. برخی مورخین مشکوک هستند که بعضی از زمردهای مورد استفاده کلئوپاترا (ملکه مصر) پریدوت بوده است. حدود سیصد سال پیش فرانسوی ها این کانی را پریدوت نامگذاری کردند. برخی گفته اند از زبان عربی Faridat به معنی سنگ گوهر و یا از زبان یونانی Peridona به معنی “غنی از نعمت” گرفته شده است. در گذشته نیز به تمامی گوهرهای سبز رنگ از جمله سنگ پریدوت، کریزولیت (Chrysolite) می گفتند که در زبان یونانی به معنی طلا می باشد. مصریان قدیم این کانی را Topazian نامیدند زیرا تنها منبع شناخته شده آن زمان در “جزیره توپازیان” که به “جزیره زبرجد” نیز معروف بود در دریای مه آلود سرخ قرار داشت. به همین دلیل در گذشته به آن توپاز نیز می گفتند. در قرون وسطی صلیبیان آن را با خود به اروپا آوردند و در کلیساها مورد استفاده قرار می گرفت ولی در میان عامه مردم نیز بسیار مورد توجه و علاقه بود.
مشخصات کانی شناسی زبرجد
پریدوت گوهرسنگی شفاف از خانواده الیوین (Olivine) با سختی 6.5 تا 7 است که گروهی از کانیهای سیلیکاته سرشار از آهن منیزیم را تشکیل میدهند. زبرجد جزو نادر گوهرهایست که با تک رنگ سبز زیتونی مشخص می شود. این گوهر دارای کلیواژ ناقص، جلای شیشه ای و شکست نور 1.690 تا 1.654 می باشد. اُلیوین که پریدوت یکی از انواع آن است، کانی متداول سنگهای مافیک و اولترامافیک بوده و اغلب در لاواها و بیگانه سنگهای پریدوتیتی گوشته زمین که توسط لاواها به سطح زمین راه پیدا می کنند، یافت می شوند؛ اما تنها در بخش های کوچکی از مناطق نامبرده شده، پیدا می شود.در روسیه نگین های پریدوت تراش داده شده ای که به نگین جواهر آسمانی معروف هستند وجود دارند که بلورهای آن از شهاب سقوط کرده و در شرق سیری در سال 1749 بدست آمده اند. همچنین در سنگ های آسمانی نیز دیده شده است. جالب است بدانید در سال 2003 دانشمندان سنگ پریدوت را در سیاره مریخ کشف کردند!

جدول مشخصات زبرجد (پریدوت)
ترکیب شیمیایی(Mg,Fe)2SiO4
سیستم بلوری ارتورمبیک
رنگ سبز ، سبز-زرد ، سبز-قهوه ای
رنگ خاکه بی رنگ
شفافیت شفاف
رخ ندارد
شکستگی صدفی
جلاشیشه ای تا روغنی
ضریب شکست نور1.65 – 1.710
اختلاف شکست مضاعف0.035 – 0.038
سختی موهس6.5 – 7
وزن مخصوص3.27 – 3.48
فلورسانس
رنگ سنگ زبرجد چگونه است؟
مدت های درازی زبرجد به دلیل داشتن رنگ سبز درخشان در زیر نور مصنوعی، «زمرد شب» نامیده می شد. شدت رنگ سبز در سنگ زبرجد به میزان آهن موجود در ساختار بلورین بستگی دارد و از این رو رنگ این گوهر ممکن است از زرد تا زیتونی و به سمت سبز متمایل به قهوه ای تغییر پیدا نماید.

پدیده چند رنگ در این گوهر برخلاف سنگهای دیگر بصورت چند رنگی مشاهده نمی شود و درواقع به علت ساختار شیمیایی خود ایدیوکروماتیک (رنگ ثابت) است. بهترین رنگ زبرجد یعنی رنگهای Vivid وقتی ایجاد می شود که درصد میزان آهن آن کمتر از 15% و باقی رنگ خود را از عناصر کرومیوم و نیکل بگیرد. رنگهای پر رنگ و زنده زبرجد با ارزش ترین هستند درحالی که انواع معمول سبز مایل به زرد آن بیشتر رایج است. برای تعیین رنگ زبرجد بهتر است آن را در زیر نور خورشید مشاهده نمایید. سنگ زبرجد پدیده فلورانس ندارد. فرم کریستالی آن ارتورومبیک بوده و معمولا آن را بصورت صفحه دار(مختلط و تراش پله وار)، کابوشن و مهره تراش می دهند. جواهر شناسان معمولا از دیدن نوع بزرگ این گوهر شگفت زده می شوند زیرا معمولا بصورت کوچک وجود دارد. از انواع کمیاب این کانی زبرجد چشم گربه ای و ستاره ای می باشد.
تشخیص سنگ زبرجد اصل
عموما ساخت نوع مصنوعی و سنتتیک آن در آزمایشگاه مقرون به صرفه نمی باشد هرچند که به ندرت انواع پریدوت های تیره رنگ را می توان با حرارت دادن به رنگ روشن تر و کمرنگتری تبدیل نمود.

پدیده شکست دوگانه قوی در این کانی مشخصه خوبی برای تشخیص آن است. اگرچه اليوین کانی نسبتا فراوانی است که به صورت دانه های کوچک غیر قابل استفاده زینتی یافت میشود اما پریدوت نسبتا کمیاب است. معمولا در سطح زمین سنگهای غیر ارزش جواهری الوین دیده می شود هرچند که برخی از انواع درخشان آن برای نگین کاری مناسب اند. بلورهای بزرگ فورستریت (نوعی الیوین) که اغلب قابلیت برش و استفاده به عنوان گوهرسنگ پریدوت را دارند، کمیاب هستند و این دلیل گران بها بودن آن است.
خواص سنگ زبرجد از نظر احساسی و فیزیکی
از خواص سنگ زبرجد یا پریدوت می توان به حمایت قلب و دستگاه گردش خون اشاره نمود. این گوهر می تواند به فرد در ترک سیگار کمک کند زیرا زبرجدها قطعات کوچکی از نیروی مثبت هستند. آنها ارتعاشاتی از جنس حس درونی از گرما و بهزیستی، مانند غروب آفتاب در یک روز بهاری بهمراه می آورند. سنگ زبرجد باعث می شود تا احساسات قلبی و درونی مثل بخشنده بودن، حس کمک به فرد در احساس شادی و شایستگی را تقویت گردد. سنگ زبرجد ترس های روانی معنوی را خاموش کرده و به شخص امکان حرکت در مسیر فردی را فراهم می نماید.
بزرگترین سنگ زبرجد در جهان
پریدوت به وزن ۲ تا ۳ قيراط، گوهری معمول محسوب می شود و یک نمونه خوب به وزن ۸ قیراط بسیار کمیاب است. سنگ های به این وزن، نمونه های کلکسیونی و موزه ای هستند. در انستیتو اسمیتسونین در واشنگتن دی سی، یک قطعه زبرجد به وزن 311.8 قیراط نگهداری می شود. عموما قیمت سنگ زبرجد در اندازه های بالا تر از 20 قیراط کاملا گران قیمت و کمیاب هستند و در اندازه های بالاتر از 50 قیراط افزایش چشمگیری در قیمت خود دارند. پریدوت های خیلی درشت باکیفیت خوب از نهشته هایی در میانمار که به دلیل سنگهای ۲۰ تا ۴۰ قیراطی باکیفیت و رنگ عالی معروف بودند، به دست می آمد.
نحوه نگهداری پریدوت چگونه است؟
پریدوت سنگی شکننده است و در مقابل حرارت و مواد شیمیایی حساس است. بنابراین از مواد آرایشی آن را دور کنید. درخشش آن شیشه ای یا روغنی است و تحت تاثیر اسید سولفوریک تجزیه می گردد. این گوهر در برابر فشار زیاد مقاوم نیست و در برابر ضربه غالبا با پوشش نازک فلزی پوشانیده می شود.



























