سنگ زمرد چیست؟
سنگ زمرد با جنس سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم و از نوع سبز بریل با سختی 7.5 – 8 در مقیاس موهس می باشد. این گوهرسنگ در کلمبیا، برزیل، روسیه و افغانستان یافت می شود. این گوهر همواره در فرهنگهای مختلف الهام بخش بوده و از خواص سنگ زمرد نیز برای برخی بیماری ها نظیر صرع استفاده می شده و بطور کلی در گذشته از خواص زمرد به عنوان تجویز دارو استفاده می شد!
زمرد به معنای سبز است و نام آن از واژه یونانی “اسماراگودس (Smaragdos)” گرفته شده که برخی نیز می گویند از زبان فارسی نشات گرفته شده است. در گذشته کلیه بلورهای سبز رنگ را زمرد می خواندند. اولین اشاره به آن در ادبیات غربی، از ارسطو است. او طرفدار بزرگ سنگهای قیمتی بوده و در مورد خواص سنگ زمرد نوشته است که همراه داشتن این گوهر، قدرت حضور در سخنرانی ها و در تجارت را افزایش می دهد، سبب پیروزی در دادرسی می شود، به حل و فصل پرونده ها کمک می کند و آرامش و تسلی خاطر می بخشد. ارسطو همچنین درباره خواص سنگ زمرد اظهار داشت:
تاریخچه سنگ زمرد چیست؟
از میان سنگهای قیمتی بریل، سنگ زمرد از پیشینه تاریخی بالایی برخوردار است؛ شواهد فروش آن در بازارهای بابل در چهار هزار سال پیش از میلاد وجود دارد. این گوهرسنگ در طول بیش از شش هزار سال در اغلب فرهنگ های دنیا نظر یونان باستان و ایران منبع جاذبه و احترام بوده است. این سنگ به دلیل زیبایی و قدرت معنوی در بین همه ادیان اصلی مقدس شمرده می شد رنگ سبز رنگی مقدس در فرهنگها و مذاهب مختلف نظیر اسلام بوده و حتی کلیسای کاتولیک نیز از آن به عنوان والاترین رنگ مذهبی یاد کرده است.
از خواص زمرد از نظر فیزیکی نیز استفاده می شد و به سنگ مطالعه مشهور بود زیرا در گذشته قبل از اینکه عدسی و عینک بزرگنمایی کشف شود از نوع شفاف این گوهر برای مطالعه و دیدن اشیا کوچک استفاده می کردند. آزتک ها و اینکاها (قبیله هایی در آمریکای جنوبی) آن را می پرستیدند و حتی از خواص سنگ زمرد از نظر دارویی بهره می بردند. بعد از تنزل تمدن اینکاها، معدن های این گوهرسنگ از یاد رفت تا اینکه با کشف معادن جدید در قرن 16 میلادی دوباره استخراج آن شروع شد.
در مصر قدیم نیز این گوهرسنگ نماد زندگی ابدی و هدیه ای از جانب خدای حکمت (Thoth) شمرده می شد و گوهر محبوب ملکه کلئوپاترا بود. در تورات نیز از زمرد به عنوان سنگ زیربنای شهر بیت المقدس یاد شده و بهمین دلیل نزد مردم بیت المقدس و قوم بنی اسرائیل احترام بالایی دارد.
اولین ذخایر کشف شده زمرد در جهان کدامند؟
از لحاظ تاریخی، اولین محل معروف، تعدادی معدن کنار دریای سرخ در مصر بود، معروف به معادن کلئوپاترا. بیشترین زمرد های استفاده شده در جواهرات قدیمی از این معادن به دست می آمدند.
مکان این معادن در قرون وسطی کاملا گم شده بود. این معادن تا سال ۱۸۱۸ مورد اکتشاف مجدد قرار نگرفته بودند، تا وقتی که کالیود از سوی نایب پادشاه مصر برای جستجوی آنها فرستاده شد و بالاخره معادن قدیمی را یافت: معادن در دامنه کوه های جبل سیکائیت و جبل زوبارا در اتباعی شمالی و موازی دریای سرخ هستند. در قرن 19 معدن معروف کلئوپاترا تقریبا تمام شد. اولین نوع استخراج شده به دست مصریان به دوره بطلمیوسی (۳۳۰ – ۳۲۳ قبل از میلاد) باز می گردد، اما اشیایی پیدا شده است که به رامسس دوم (۱۳۰۰ قبل از میلاد) یا حتی قبل از آن بر می گردد. تصور می شود گنجینه های زمرد مغول، عثمانی و ایرانی از معادن خاوری به دست می آمدند که در واقع از پنج شیر افغانستان بوده است. البته در منابعی آمده است که بسیاری از زمردهای امپراتوری مغولی هند، از کلمبیا توسط کشتی های اسپانیایی آورده می شدند.
مشخصات کانی شناسی زمرد چیست؟
سنگ زمرد یک کانی با سختی 7.5 تا 8 در مقیاس موهس (Mohs) و وزن مخصوص 2.68 تا 2.78 است و از این نظر استحکام آن سخت تر از کریستال کوارتز می باشد. از نظر شیمیایی نیز با ترکیب شیمیایی Be3Al2(SiO3)6 حاوی 67% سیسلیس، 19% آلومینیوم و 14% بریلیوم بعلاوه عناصر آلکالی می باشد. بیشتر بلورهای آن دارای ناخالصی، ترکهای داخلی، کانی های میهمان و مایعات، حباب های گاز بوده و رنگ سنگ در صورت افزایش آنها مات می شود. گوهرشناسان این ناخالصی ها را “Jardin” یا باغچه می نامند. این ویژگی ها به ما کمک می کند تا بوسیله ابزار گوهرشناسی زمرد اصل را از نوع بدل و مصنوعی تشخیص دهیم. در جدول زیر مشخصات زمرد قرار داده شده است:
جدول خصوصیات سنگ زمرد
ترکیب شیمیایی سیلیکات بریلیوم آلومینیوم Be3Al2(SiO3)6
رنگ سبز – سبز متمایل به آبی یا زرد
رنگ خاکه سفید
شفافیت شفاف تا کاملا مات
رخ نامعلوم با شکستگی صدفی
جلاشیشه ای
ضریب شکست نور1.602 – 1.565
شکست دوگانه0.006
سختی موهس8 – 7.5
وزن مخصوص2.78 – 2.67
سیستم کریستالی هگزاگونال
فلورسانس معمولا ندارد
نحوه تشکیل و استخراج زمرد چگونه است؟
تشکیل بلور زمرد فرآیندی آهسته و طولانی است همانند کانی های دیگر این گوهرسنگ نیز از مواد مذاب درون زمین و تحت فشار و حرارت بالا بوجود می آید که می توان آنها را در گرانیتها، پگماتیت ها (پسمانده ماگما)، شیست ها و نهشته های آبرفتی پیدا کرد. برعکس یاقوت کبود و یا روبی، اهمیت استخراج زمرد در معادن ثانویه (معادنی که نیاز به حفاری و عملیات هزینه بر دارند) پایین بوده و غالبا از ذخایر اولیه (ذخایری که معمولا در سطح و با وسایل ابتدایی می توان استخراج کرد) در شیارها، رگه و شکافها صورت می گیرد و مستقیما از سنگ میزبان حاوی آن انجام می شود.
رنگ زمرد چگونه است؟
سنگ زمرد به رنگ سبز با دامنه ای از سبز مایل به زرد تا سبز مایل به آبی دیده میشود ولی بهترین رنگ آن اشباع شده از سبز سیر خالص با تُن رنگی تیره می باشد. این نوع رنگ حتی چنانچه ناخالصی و پاکی آن زیاد باشد باز هم از نوع سبز روشن ولی شفاف آن با ارزش تر است. زمرد شفاف طبیعی که یکی از چهار گوهرسنگ گرانبهاست و با رنگ سبز زیبایش بی شک مشهورترین عضو خانواده بریل است. دیگر رنگهای بریل نیز ارزش گوهری دارند مانند آکومارین (آبی)، هلیدور و بریل طلایی (زرد)، مورگانیت (صورتی)، بیگسبیت (قرمز) و گوشنیت (بیرنگ).
رنگ سبز عمیق زمرد مدیون حضور مقدار ناچیزی از فلزات رنگ زا کرومیوم و یا وانادیوم است. تا قبل از سال 1963 میلادی تصور می شد که رنگ سبز آن فقط بخاطر وجود کروم است تا اینکه معدنی از آن در برزیل یافت شد که وانادیوم نیز در آن مشاهده می شد.
پدیده های خاص نوری در سنگ زمرد
گاها دیده شده بعضی زمرد های یافت شده در معادن دارای روتایل هایی سوزنی شکل یا خطوط و اشکالی (تراپیچ ) گونه هستند.
