شهاب سنگ چیست؟
شهاب سنگ یک تکه جامد از بقایای جسمی مانند یک سیارک یا ستاره دنباله دار است. هنگامی که این اجرام وارد جو زمین می شوند، در اثر برخورد با جو گرم می شوند و یک دنباله درخشان از گازهای داغ تولید می کنند که به عنوان شهاب سنگ شناخته می شود. اگر جسم از گرما و فشار شدید ورود جان سالم به در ببرد، می تواند به عنوان یک شهاب سنگ با سطح زمین برخورد کند.

بیشترین شهاب سنگها در کجا سقوط میکنند؟
پژوهشها نشان میدهند که تقریباً ۱۷هزار شهاب سنگ در هر سال به سطح زمین برخورد میکنند. اما این عدد از کجا بهدست آمده است؟
تخمینهای فعلی از موادی که به سطح زمین میافتند، براساس شبکههای نظارتی شهاب سنگ روی سطح زمین هستند. اما این شبکهها بسیار محدودند. دانشمندان برای شناسایی دقیقتر میزان شهابسنگها، در قطب جنوب بهدنبال آنها میگردند. علت این است که یافتن این سنگها در زمین برفی و یخزده قطب جنوب سادهتر است.با دانستن تعداد شهابسنگهایی که به قطب جنوب برخورد میکنند، میتوان آمار این برخوردها را برای کل زمین محاسبه کرد. اما نباید نتیجه گرفت که شهاب سنگها در قطب جنوب بیشتر سقوط میکنند. درواقع، هرچه به استوا نزدیکتر شویم، احتمال سقوط شهابسنگها بیشتر میشود.بیشترین برخوردهای شهاب سنگ در نواحی استوایی رخ میدهند. تخمینها نشان میدهد که ریسک برخورد شهابسنگهای بزرگ در استوا ۱۲ درصد بیشتر و در قطبهای زمین ۲۷ درصد درصد کمتر از باقی نواحی زمین است.
شهابسنگها با نیروی بسیار زیادی از اتمسفر عبور میکنند و به سطح زمین میرسند. هرچه این شهابسنگها بزرگتر باشند، دهانه بزرگتری نیز از خود باقی میگذارند. دهانه شهاب سنگ «بارینگر» در ایالت آریزونای آمریکا یکی از معروفترین دهانه برخوردی است که روی زمین وجود دارد.

حدود ۵۰ هزار سال پیش، شهاب سنگی به وزن ۳۰۰ هزار تن با نیرویی برابر با ۲.۵ میلیون تن TNT به زمین برخورد کرد. در اثر این برخورد، دهانهای به قطر یک کیلومتر و عمق ۲۳۰ متر بر جای مانده است. تکههایی که از این برخورد باقیمانده، نشان میدهد که این یک شهاب سنگ آهنی بوده است. بیش از صد دهانه برخوردی روی زمین شناسایی شده که احتمالاً معروفترین آنها دهانه «چیکسولاب» در مکزیک است. با اینکه تقریباً نیمی از این دهانه در زیر آبهای خلیج مکزیک پنهان است، اما میتوان بهراحتی آن را دید.
دهانه چیکسولاب که ۱۰ کیلومتر قطر دارد، یکی از بزرگترین دهانههای برخوردی روی زمین است. پژوهشگران احتمال میدهند که برخورد این شهاب سنگ در ۶۵ میلیون سال پیش، یکی از دلایل انقراض دایناسورها باشد.
بارش شهابی هنگام عبور سیاره زمین از میان تودهای از شهابوارهها اتفاق میافتد. در این پدیده، تعداد زیادی شهابواره در جو زمین میسوزند که درحقیقت به آنها شهاب گفته میشود. هر بارش شهابی در زمان مشخص و ناحیه مشخصی از آسمان اتفاق میافتد که به این ناحیه «کانون بارش» گفته میشود. جهت حرکت شهابها متفاوت است ولی بهدلیل دورنمای سهبعدی، برای ما چنین بهنظر میرسد که تمام شهابهایی که از یک راستا میآیند یا به عبارتی از یک نقطه گسیل میشوند.
بارشهای شهابی عموماً براساس نام ستاره یا صورت فلکی نزدیک به محل ظاهر شدن شهابها در آسمان، نامگذاری میشوند. ازجمله معروفترین بارشهای شهابی میتوان به «بارش برساوشی» اشاره کرد. این بارش شهابی محبوب را از ۲۷ تیر تا ۳ شهریور میتوانید رصد کنید. بیشینه این بارش در ۲۲ مرداد اتفاق میافتد.

شهاب سنگها به چند دسته تقسیم میشوند؟
شهابسنگها بهطور کلی، به سه دسته سنگی، آهنی و سنگی-آهنی تقسیم میشوند که نسبت سیلیکات به آلیاژ نیکل-آهن درون آنها را نشان میدهد. هر دسته از شهابسنگها، با توجه به ترکیبات شیمیایی و ساختار آنها، به چندین زیردسته مختلف تقسیم میشوند. این زیردستهها ممکن است منشأ یکسانی داشته باشند.
این نوع از شهابسنگها عمدتاً از کانیهای سیلیکات تشکیل شدهاند. شهابسنگهای سنگی ۹۴ درصد از تمام شهابسنگهای روی زمین را تشکیل میدهند و به دو دسته اصلی «کندریتها» و «آکندریتها» تقسیم میشوند. کندریتها نیز در دو گروه معمولی و کربندار دستهبندی میشوند.
کندریتهای معمولی رایجترین نوع شهاب سنگهای سنگی هستند که ۸۶ درصد تمام شهاب سنگهای روی زمین را تشکیل میدهند. کندریتها بهدلیل وجود قطرات سخت گدازه در آنها که «کندرول» نامیده میشود، چنین نامی گرفتهاند. کندریتها با ذرات کوچک غبار از سیارکهایی که ۴.۵ میلیارد سال پیش شکل گرفتهاند، ساخته شدهاند.

از آنجایی که کندریتها همزمان با شکلگیری منظومه شمسی، تشکیل شدند، بررسی آنها راهی است تا بتوان تکامل منظومه شمسی را مطالعه کرد. کندریتهای معمولی نیز براساس مقدار آهن درون آنها تقسیمبندی میشوند: کندریت اچ، کندریت ال و کندریت الال. کندریت اچ مقدار بالایی آهن درون خود دارد. کندریت ال مقدار کمی آهن دارد و در کندریت الال بهطور کلی میزان کمی فلز وجود دارد.
کندریتهای کربندار بسیار نادرتر از کندریتهای معمولی هستند و احتمالاً در ابتدای شکلگیری منظومه شمسی، جایی بسیار دورتر از خورشید بهوجود آمده باشند. همانطور که از نامشان پیداست، کندریتهای کربندار مولکولهای کربنی زیادی مثل آمینواسیدها (که مولکولی زیستی است) در خود دارند. بهعلاوه، این شهابسنگها شامل مولکولهای دیگری مثل آب و مواد شکلگرفته با آب نیز میشوند.
درست مثل کندریتهای معمولی، کندریتهای کربندار نیز طبق ترکیبات شیمیاییشان دستهبندی میشوند، با این تفاوت که علاوه بر حرف C برای کربن آنها، با اولین حرفِ اولین شهاب سنگ یافتشده از نوع خود نامگذاری میشوند. کندریتهای CI بعد از شهاب سنگ ایوونا (Ivuna) که در سال ۱۳۱۷ خورشیدی در تانزانیا به زمین برخورد کرد، نامیده شدهاند. این کندریتها مملو از کربن و خاک رس هستند.

البته کندریتهای کربندار با حرف اول مکان اکتشاف آنها نیز نامگذاری میشوند. کندریتهای CV پس از شهاب سنگی نامیده شدهاند که در سال ۱۲۹۹ خورشیدی در نزدیکی شهر ویگارانو، ایتالیا به زمین برخورد کرد. منجمان احتمال میدهند که این دسته، قدیمیترین شهابسنگهایی هستند که شکل گرفتهاند و حتی عمرشان از منظومه شمسی نیز بیشتر است. آنها احتمال میدهند که این سنگها با انفجاری ابرنواختری در نزدیکی منظومه شمسی و قبل از شکلگیری آن، ایجاد شده و به سیاره ما راه پیدا کردهاند.
بالاخره بعد از گروههای مختلف کندریتها، نوبت به آکندریتها میرسد؛ این شهابسنگها برخلاف کندریتها، قطرات گدازه در ساختار خود ندارند و فقط سه درصد از تمام شهابسنگهای شناختهشده را تشکیل میدهند و به همین دلیل بسیار نادر هستند. شهاب سنگهای ماه اغلب از نوع آکندریت هستند.
شهابسنگهای آهنی تقریبا ۵ درصد از تمام شهابسنگهای روی زمین را تشکیل میدهند. عمده ساختار آنها از آلیاژ آهن-نیکل متراکم است و شامل دو دسته مواد معدنی کاماسیت و تاینیت میشوند. منشأ شهابسنگهای آهنی از هستههای خردهسیارههاست. گفته میشود که آهن موجود در شهابسنگهای آهنی یکی از نخستین منابع آهن قابل استفاده برای انسان بوده است. شهابسنگ هوبا از نوع آهنی است.
شهابسنگهای سنگی-آهنی تقریباً یک درصد از تمام شهابسنگهای روی زمین را تشکیل میدهند و حاوی تقریباً نسبت مساوی از مواد فلزی و سیلیکات هستند. این شهابسنگها کمتر از ۲ درصد از تمام شهابسنگهای شناختهشده را شامل میشوند و درواقع بسیار نادر هستند.

یکی از انواع شهابسنگهای آهن-سنگی «پالازیتها» هستند. پالازیتها از شبکهای از فلزهای آهن و نیکل تشکیل شدهاند که یک کانی سیلیکات مایل به سبز به نام «الیوین» را احاطه کرده است. پالازیتها احتمالاً زمانی تشکیل میشوند که گوشته غنی از الیوین یک سیارک با هسته فلزی آن مخلوط میشود. «مزوسیدریتها» نیز نوع دیگرشهابسنگهای آهن-سنگی هستند که از مخلوطی از آهن-نیکل و بازالت تشکیل شده و احتمالاً از برخورد دو سیارک بهوجود آمدهاند.


















انواع شهاب سنگ
شهاب سنگ های سنگی




