اسپینل اکسید آلمینیوم مگنزیم سفت و شیشه ای است که قرن هاست به عنوان سنگ جواهر استفاده می شود.
زیبایی اسپینل باعث شده که آنرا در گذشته به جای یاقوت سرخ و یاقوت کبود اشتباه بگیرند.
با این حال اسپینل به عنوان سنگ جواهری شناخته می شود که باید آنرا دسته جداگانه ای تلقی کرد.
اسپینل رنگ های مختلفی دارد مانند صورتی رز تا قرمز تیره، ارغوانی تا بنفش، آبی کمرنگ تا پررنگ، نارنجی، زرد، قهوه ای و سیاه.
نام اسپینل از واژه لاتین spina به معنی خار به دلیل شکل بلورهایش یا واژه یونانی spark به معنی درخشندگی رنگش گرفته شده است.
قرن هاست که این سنگ استخراج می شود و یکی از مشهورترین لعل های بدخشان در طول تاریخ لعل پرنس بلک است.
همانطور که نامش نیز نشان میدهد این لعل قرمز است و به جای یاقوت قرمز شناخته می شود.
یاقوت پرنس بلک توسط ادوارد پرنس منطقه والز در سال 1367 تصاحب شد.
این سنگ در تاج انگلستان استفاده شد و در برج لندن نگهداری می شود.
شناسایی اسپینل و تک انکساری بودنش خاص است.
همچنین میزان سفتی آن روی مقیاس Mohs کمتر از یاقوت سرخ یا کبود است.
لعل بدخشان ، خاستگاه و منابع
اسپینل را می توان در کنار یاقوت ها دید و ذخایر بزرگی از آن در کلمبیا، میانمار، سریلانکا و تایلند یافت شده است.
مکان های دیگری نیز مانند افغانستان، استراالیا، برزیل، ماداگاسکار، نپال، نینجریه، تاجیکستان، تانزانیا و آمریکا نیز به این سنگ رسیده اند.
رنگ اسپینل
کمیاب ترین و محبوب ترین سنگ های اسپینل قرمز یاقوتی شک، آبی کبالتی، صورتی شفاف و نارنجی شفاف هستند.
رنگ های کمرنگ تر مانند ارغوانی قیمت مناسب تری دارند.
سایر رنگ های محبوب سیاه، بنفش- آبی، آبی مایل به سبز، خاکستری، ارغوانی روشن، زرد، قهوه ای و صورتی هستند.
شفافیت و درخشندگی اسپینل
لعل های با کیفیت نباید ناسرگی ها را نشان دهند.
ناسرگی ها معمولا ارزش سنگ را کم می کنند.
با این حال بعضی ناسرگی ها زیبایی آنرا دوبرابر می کنند.
ناسرگی های موجود در اسپینل می توانند شبیه به شکل بلورهای هشت ضلعی یا اثر انگشت انسان باشند.
اسپینل درخشش شیشه ای دارد.
برش و شکل اسپینل
اسپینل را می توان در شکل هایی مانند مربع، دایره، هشت ضلعی و اشکالی مانند بیضی، گلابی و کوسنی دید.
لعل های بدخشان روشن به ندرت اندازه ای بیشتر از 5 قیراط دارند.
سنگ های شفاف تا مات معمولا برش داده می شوند.
اسپینل ستاره ای کمیاب نیز تراش داده می شود تا زیبایی اش نمایان شود.
آماده سازی اسپینل
علیرغم اینکه معمولا اسپینل قابل آماده سازی یا بهینه سازی نیست، لعل های ترکیبی بسیار معمول هستند، آنها را برای انواع سنگ های جواهر می سازند.
بیشتر لعل های ترکیبی را می توان از لعل طبیعی با استفاده از آهن ربا جدا کرد.
لعل طبیعی واکنش ضعیف تا متوسط نسبت به آهنربا دارد زیرا در آن کمی آهن وجود دارد.
بعضی لعل های رنگ روشن و نارنجی رنگ خود را کرومیوم دارند که باعث می شود پادمغناطیسی شوند.
به علاوه لعل طبیعی بلورهای هشت ضلعی دارد.
لعل های طبیعی در دسترس هستند و تقریبا تمام تاجران مشهور در مورد طبیعی یا ترکیبی بودن آنها توضیح می دهند.
ویژگی های گوهر شناسی لعل بدخشان
فرمول شیمیایی: MgAl2O4 مگنزیم آلمینیوم اکسید
شکل بلور: مکعبی، هشت وجهی، دوتایی، دوازده وجهی لوزی شکل
رنگ: قرمز، نارنجی، زرد، قهوه ای، آبی، بنفش، سبز، سیاه
سختی: بر روی مقیاس Mohs 8
شاخص انکسار: 1.712 تا 1.762
چگالی: 3.54 تا 3.63
شکاف پذیری: نامعلوم
شفافیت: شفاف تا مات
انکسار دوسویه یا بازگشت نور دوگانه: ندارد
شفافیت: شیشه ای
درخشندگی: لعل قرمز، قوی: قرمز، لعل آبی، ضعیف: متمایل به قرمز، سبز
اسپینل : سنگ های جواهر مشابه یا مرتبط
اسپینل در کنار یاقوت سرخ و یاقوت کبود یافت می شود.
مخازن آنها تحت تاثیر جاذبه در زمان رسوب سازی شکل می گیرند.
نام های تجاری مختلفی برای اعضای خانواده اسپینل وجود دارد که شامل موارد زیر است:
لعل آتشین: روشن- نارنجی تا نارنجی- قرمز که به آن rubicelle نیز می گویند
لعل بالاس: کمرنگ- لعل قرمز که اشتباها آنرا یاقوت بالاس می نامند
پلئوناست: سبز تیره تا سیاه، لعل مات حاوی آهن که به آن سیلونیت نیز می گویند.
هرسینیت: سبز تیره تا سیاه که حاوی آهن است
گانیت: آبی، بنفش یا سبز تیره تا سیاه. که به آن لعل زینک نیز می گویند.
لعل گاهنو- آبی تا آبی تیره یا مواد سبز که میان لعل و گاهنیت قرار دارد.
پیکوتیت: قهوه ای، سبز تیره یا سیاه. به آن لعل کروم نیز می گویند.
اسپینل (Spinel) سنگی با سختی 8 – 7.5 در مقیاس موس و ترکیب شیمیایی MgAl2O4 بوده که میتواند با فرم های اوکتاهدرون یا کریستال های مکعبی، ایزومتریک، هشت سطحی، دوازده سطحی و دو قلو رشد میکند. سنگ اسپینل در سه حالت زمین شناسی میتواند یافت شود:
1) به صورت بلور در سنگ های آهکی یا سنگ آهک دولومیتی مربوط به مجاورت دگرگونی، گَنیس یا سرپانتین
2) دانه های بدون شکل در سنگهای آذرین اصلی
3) سنگ ریزه های ساییده شده از آب در ته نشین های رسوبی
سنگ اسپینل در برابر مواد شیمیایی و شرایط جوی فیزیکی مقاوم باشد. غالبا در سنگهای مرمر که کمتر نسبت به شرایط آب و هوایی مقاوم است دیده میشود و سپس توسط جریان ها حمل و در ته نشین های شن و ماسه آبرفتی، جایی که دیگر سنگهای قیمتی یافت میشوند دیده میشود.
اسپینل در انواع رنگهای قرمز تا سبز سیر تا سیاه و مات حتی آبی وجود دارد که البته در گذشته لعل اساسا به نوع قرمز اسپینل معروف بود. نوع زرد آن روبیسل (Rubicelle)، نوع قرمز خالص آن بالاس روبی (Balas Ruby)، نارنجی روشن تا قرمز نارنجی (Flame Spinel)، انواع قهوه ای رنگ (Piconite)، سبز تیره تا سیاه که حظور آهن در آنها مشهود است (Hercynite Spinel)، سبز تیره تا مایل به سیاه که از نمونه Hercynite مقداری روشن تر است (Pleonaste Spinel)، گفته میشود.
