فروشگاه الماس,زمرد,یاقوت09025283869

تاریخچه مختصر سنگ فیروزه

سنگ فیروزه به واسطه رنگی و خواصی که دارد در گذشته نمادی از بهشت خدا بر روی زمین تلقی می‌شده ‌است. این گوهر را اگر قدیمی ترین سنگ قیمتی تاریخ ندانیم قطعا به عنوان یکی از قدیمی ترین سنگ های جهان دارای تاریخی طولانی می باشد. در ایران باستان این سنگ را “پیروزه” به معنای پیروزی می‌خواندند، اما اعراب این واژه را معرب کرده و “فیروزه” نام نهادند. در زبان انگلیسی نیز این کلمه به معنی “سنگ ترکی” برگرفته از واژه فرانسوی Pierre Turquise است و آن برگرفته از این واقعیت تاریخی می‌باشد که در زمان‌های دور، ایران و سایر کشورهای خاور میانه از طریق راه ترکیه، این سنگ ارزشمند را به اروپا صادر می‌نمودند و تصور مردمان این بوده‌است که این سنگ در ترکیه استخراج می‌گردد.

کته جالب این است که در ترکیه به آن fayruz گفته می‌شده است و استخراج مرغوب ترین سنگ در ایران، آن هم در یکی از اولین معادن بزرگ این گوهر در جهان در نیشابور پیشینه‌ای سه هزار ساله داشته‌است. در ایران ما برای قرن های زیادی به طور وسیعی برای تزیین اشیاء، مساجد و داخل و خارج بسیاری از ابنیه مهم استفاده گردیده است. این روش ساخت و ســاز ایرانی بعدها به شبه قاره هند نیز راه پیدا نمود و در ســاخت بنای تاج محل نیز از این نگین ارزشمند استفاده شده است.

اگر بخواهیم بسیار تخصصی بحث کنیم بایستی گفت که این گوهر آبی آسمانی، یک کانی از جنس فسفات آبدار آلمینیوم و مس با ساختار بلوری کج وجهی است که شفافیتی کدر و مومی شکل دارد و دارای درجه سختی ۵-۶ در مقیاس مو می باشد. (مو Moh معیاری برای تعیین درجه سختی از ۰ تا ۱۰ است که سخت‌ترین آن‌ها الماس با درجه سختی ۱۰ است.)

از خواص فیروزه نیشابوری و انواع فیروزه می توان به رنگ بسیار دلربای آن اشاره نمود که بسته به نوع آن می‌تواند بسیار گران و یا ارزان باشد. رنگ جذاب و آبی این سنگ زیبا به علت وجود عنصر مس می‌باشد. اگر این نگین در منطقه‌ای که میزان مس معادن آن زیاد است استخراج گردد، آبی آن بیشتر و به رنگ آبی آسمانی خواهد بود. اغلب تغییر رنگ آن از آبی به سبز به دلیل از دست دادن آب درون نگین بر اثر گذشت زمان است. اساسا علت تفاوت رنگ سنگ به علت نسبت آهن به مس می‌باشد.

اگر در معدن، قسمتی از آلومینیوم توسط آهن جایگزین گردد، به رنگ مایل به سبز و اگر میزان روی زیادتر باشد، به ترکیبی از رنگ‌های زرد و ســبز مشاهده می‌گردد که اغلب پدیده ای نادر می‌باشد. جالب است بدانید چنانچه آهک در منطقه رشد این نگین افزون باشد رنگ آن به سمت سفیدی متمایل می‌شود و کمرنگ تر می‌گردد که البته در حالت معمول علت اصلی سفیدی مربوط به اکسید آلومینیوم(Al2O3) است اما در عین حال از اصالت سنگ فیروزه کاسته نمی‌شود و صرفا قیمت بازاری آن کسر می‌گردد.

انواع سنگ فیروزه

این سنگ انواع مختلفی دارد که در ادامه به صورت دقیق بیان می‌شود اما از انواع این سنگ در کشور ایران می‌توان به فیروزه عجمی و شجر (رگه دار) اشاره نمود. فیروزه عجمى بدون رگه و یک‌دست می‌باشد و نوعی که از آن در ایران یافت می‌شود بهترین نوع از این سنگ در کل جهان به شمار می‌آید که خواص فیروزه را در حد عالی دارا می باشد و برای خرید انگشتر نفیس فیروزه نیشابور با این ویژگی باید به صورت عددی و دانه ای اقدام کرد. قیمت آن نیز بستگی اندازه، وزن و رنگ آن از چند ده هزار تومان تا میلیون ها تومان متغییر می‌باشد. بهترین رنگ این گوهر زیبا آبی آسمانی است که محبوبیت بسیار زیادی هم دارد و در نوع عجمی به خوبی می‌توان آن را مشاهد نمود.

نوع شجر نیز به‌صورت رگه دار با رنگ آبی و سبز مشاهده می‌شود این نوع نیز قیمت های متفاوتی دارد و جالب است بدانید که در اروپا نوع شجری مقبولیت بیشتری دارد.

تفاوتهای سنگ فیروزه

۱- عجمى: به رنگ آبى پر رنگ است. گران‌بهاتری نوع می‌باشد و به صورت گرد یا بادامى تراش می‌خورد.۲- شجرى: پس از تراش به صورت شاخه اى یا دندریتى مشاهده م‌شود. این نوع را به صورت‌هاى گرد، بیضوى، اشکى و چهارگوش مى‌تراشند.۳- عربى: همان نوع شجرى می‌باشد اما با قطر کمتر و ترا ش آن نیز سخت‌تر است. این نوع نامرغوب می‌باشد و به رنگ سبز کمرنگ مشاهده مى‌شود. در صورتى که قطر آن بیشتر باشد، به آن دو بهرى نیز گفته می‌شود.۴- فیروزه توفال رنگین: مشابه شجرى می‎باشد اما رگه‌های بیشتری دارد.۵- سنگ چغاله نیم رنگ: نسبتا شبیه عجمى می‌باشد اما کمی کمرنگ‌تر است و روى آن، لکه هاى سفیدى دیده مى‌گردد. نام چغاله به دلیل این است که مشابه میوه نارس کمرنگ‌تر از نوع عجمى اسمی‌باشد.۶- سنگ چغاله سفید: شبیه چغاله نیم رنگ اما روشن تر می‌باشد.۷- توفال نیم رنگ: همان نوع توفال رنگین اما با رنگی روشن‌تر است چرا که کاتیون Cu+2 در شبکه بلورى به طور کامل مشاهده ‌نمی‌شود.۸- نگین توفال سفید: همان توفال نیم رنگ می‌باشد، ‌اما خیل روشن‌تر است.۹- خاکه: این اسم گذاری در معدن مرسوم می‌باشد. به ابعاد مختلف و کروى در داخل رگه هاى به‌شدت دگرسان و خرد شده و به رنگ آبى روشن تا تیره پیدا مى‌گردد و بسیار ارزشمند هستند.۱۰- سنگ گل کاسنى: به نوع سبز پررنگ متمایل به خاکسترى اطلاق می‌گردد. علت رنگ آن، وجود کاتیون Fe+2 در ساختمان آن می‌باشد. به این نوع سنگ فیروزه، تلخ نیز گفته می‌شود.۱۱- سنگ درشت: به نگین های نسبتا درشت که خرد نشده‌اند و رگه دارند، اطلاق می‌گردد.۱۲- نرم: به نگین های خیلى ریز که براى زینت دادن اشیا استفاده می‌شود، اطلاق می‌گردد.

برای این سنگ خواصی ذکر می‌کنند که در ادامه آورده‌شده‌است.

۱- از خواص فیروزه نیشابوری که با ارزش ترین نوع فیروزه است و انواع دیگر سنگ فیروزه این است که سنگی آرامش‌بخش و بسیار مفید برای دور ماندن از چشم زخم است.۲- سعه صدر را تقویت نموده و انرژی‌های منفی را از ما دور نگه می‌دارد.۳- این سنگ همانند عقیق، حرز بسیار موثری در برابر دور ماندن ار بلا به حساب می‌آید.۴- رونق کسب و کار و آسان شدن کارها را می توان جزو خواص فیروزه نیشابور و انواع این نگین شمرد.۵- این نگین مفید در درمان افسردگی و خستگی است.۶- استفاده از این گوهر باعث افزایش عشق و محبت شده و علم و هنر را در فرد تقویت می‌کند.۷- استفاده از خواص فیروزه نیشابور و بطور کل انواع فیروزه قدمتی طولانی در طب دارد، در گذشته پودر این سنگ را به بیمارانی که درد شکم داشتند می‌دادند تا درمان شوند.۸- همچنین مفید برای بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید، تب و گزش حشرات می‌باشد.۹- از سایر خواص فیروزه می‌توان به درمان بیماری‌های عصبی، تقویت تارهای صوتی، تقویت قلب و درمان بیماری‌های ریوی و تنفسی اشاره نمود. سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت می‌نماید. هچنین دربرخی منابع آمده که سنگ فیروزه برای خانم باردار محافظ بوده و مفید است.

نحوه تشخیص سنگ فیروزه اصل

باتوجه به خواص بسیار فیروزه، این سنگ طرفداران بسیاری پیدا کرده است اما تشخیص سنگ‌ فیروزه اصل امری بسیار دشوار حتی برای افراد حرفه‌ای می‌باشد . هر چند که اکثر نگین فروشان و کارشناسان خبره بر اثر تجربه ناشی از کار با این سمبل جواهرا ت ایرانی، این گوهر شگفت انگیز را با نگاه کردن به رنگ، جلا و رگه های پشت و روی آن به راحتی شناسایی می‌کنند و حتی منشأ و انواع آن را از یکدیگر تشخیص می‌دهند، با این حال راه‌های مختلفی نیز برای افرادی که آگاهی و تجربه کافی در تشخیص آن ندارند، وجود دارد.

به عنوان نمونه در گذشته برای تشخیص نوع با کیفیت از انواع نا مرغوب، آن را بر روی برنج دم می‌کردند و در صورتی که رنگ آن ثابت باقی می‌ماند اصل و اگر به برنج رنگ می‌داد نامرغوب بود. همینطور در عمده فروشی‌ها برای تشخیص نوع طبیعی از نوع غیرطبیعی آن قطعه ای از سنگ را می‌سوزانند اگر به صورت خمیر در آید مصنوعی و اگر مواد باقی مانده به صورت خاکستر باشد طبیعی می‌باشد. روش دیگری که برای تشخیص نوع بدلی ساخته شده از پلاستیک به کار گرفته می‌شود، استفاده از یک سوزن داغ دیده و گذاشتن آن بر روی نگین است که درصورتی که این نگین مصنوعی باشد، بوی صمغ از آن ساطع شده و اثر عمیقی بر روی نگین می‌گذارد.

سنگ فیروزه و خواص و کاربردهای آن

فیروزه فسفات آلمینیوم نیمه شفاف تا مات به رنگ ابی اسمانی یا سبز است که در آن مس وجود دارد.
این سنگ را به عنوان سنگ جواهر هزاره می شناسند.
نام فیروزه از واژه فرانسوی turquoise به معنی سنگ ترکی گرفته شده است زیرا برای اولین بار از ترکیه وارد اروپا شد.
رنگی که ما بدان فیروزه ای می گوییم پس از کشف این سنگ نامگذاری شد.

ترکیبات سنگ فیروزه

از لحاظ ترکیبات شیمیایی فیروزه از فسفات مس و آلومینیوم تشکیل شده است.
مواد معدنی آبی رنگ بسیار کمیاب و بی نظیر هستند به همین دلیل سنگ جواهر فیروزه بسیار ارزشمند است و از قیمت بالایی برخوردار است.
جواهرات فیروزه ای آبی رنگ ممکن است تحت شرایط خاصی مانند قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نورخورشید، گرما، لوازم آرایشی و تعریق؛ تغییر رنگ دهند.
برخی از سنگ های فیروزه ای دارای رگه های مشخصی هستند که این رگه ها تحت تأثیر شرایط تشکیل این سنگ ها به وجود آمده است.
فیروزه هایی که به خوبی شکل گرفته اند و دارای منافذ کمتری هستند معمولا از دوام بیشتر و درخشش بالاتری برخوردارند.

مناطقی که فیروزه در آنها یافت می شود :

بهترین اشکال فیروزه عموما در مناطقی که دارای آب و هوای گرم و خشک هستند یافت می شود.
این نوع از فیروزه در

• جنوب غربی ایالات متحده،
• چین،
• شیلی،
• مصر،
• ایران،
• و مکزیک تولید می شود.

از اولین فیروزه های یافت شده در طول تاریخ می توان به فیروزه های به کار برده شده در جواهرات کشف شده در مصر اشاره کرد.

این فیروزه ها در یک مقبره سلطنتی که مربوط به 6000 سال قبل از میلاد است، به دست آمده است.
در واقع سنگ جواهر فیروزه را نمادی از طلسم قدرت، موفقیت و حمایت محسوب می کنند.
همچنین در طول هزاران سال از سنگ جواهر فیروزه برای محافظت در برابر شرارت ها و دفع کردن بدی ها و برای جذب شانس و بخت و اقبال نیک استفاده می شده است.

شناسایی فیروزه

فیروزه را می توان با رنگ ابی آسمانی اش، ابی سبز یا سبز سیبی و شفافیت روغنی تا ماتش شناسایی کرد.
به علاوه میزان سختی 5 تا 6 آن باعث شده که از سنگ های جواهر مشابه مانند کریسوکولا، واریسیت و اسمیتزونیت متمایز شود.
سختی آن به تشخیص این سنگ از نمونه های مشابه یا ترکیبی کمک می کند.

رنگ فیروزه

فیروزه تنها سنگ جواهری است که با پیدا شدنش رنگ جدیدی معرفی شد.
فیروزه را گاهی با مالاکیت یا کیرزوکولا ترکیب می کنند که باعث می شود ظاهر چندرنگی سبز و ابی بگیرد.
فیروزه ای که در آمریکا یافت می شود بیشتر حاوی آهن است تا آلمینیوم بنابراین ترکیبی از فیروزه و کالکوزیدریت است.
از آنجایی که دارای آهن است به رنگ سبز است.
فیروزه کاملا آبی کمیاب است و معمولا با رنگ های قهوه ای، خاکستری تیره یا سیاه ترکیب شده است.
این رنگ ها در اثر مواد معدنی یا صخره درونگیر فیروزه ایجاد شدند که به آنها بوگان فیروزه نیز می گویند.
محبوب ترین رنگ فیروزه آبی آسمانی (بدان ابی تخم سینه سرخ یا آبی فارسی می گویند) و پس از آن ابی- سبز یا سبز سیبی است.

شفافیت و درخشندگی فیروزه

فیروزه از نیمه شفاف تا مات متغیر است و مواد نیمه شفاف آن کمیاب هستند.
شفافیت این سنگ از روغنی تا مات است.
بیشتر فیروزه ها دارای ناسرگی های خاکستری تیره، قهوه ای یا سیاه هستند.
این ناسرگی ها می توانند متراکم یا پراکنده باشند.
بهترین نوع فیروزه نیمه شفاف، خالص و بدون ناسرگی است.
البته گاهی این ناسرگی های الگوهای جذابی را بر روی سنگ ایجاد می کنند مانند فیروزه تار عنکبوتی که بسیار زیباست.

برش و شکل فیروزه

فیروزه معمولا به صورت کوژ شکل برای گوشواره، سنجاق سینه، گردنبند، آویز، دستنبد، کمربند و حلقه برش داده می شود.
شکل آن به صورت کوژ یا بیضی است.
از آنجا که یکی از سنگ های جواهر نه چندان مقاوم است آنرا برای کنده کاری های تزئینی استفاده می کنند.
مهره های کروی شکل فیروزه برای دستبند، گوشواره و گردنبند مفید هستند.

آماده سازی فیروزه

فیروزه ماده ای نفوذ پذیر است بنابراین گاهی آنرا با پولیمر، موم یا پلاستیک ترکیب می کنند تا رنگش متمایزتر و مقاومت سطحی اش بیشتر شود.
رنگ فیروزه با استفاده از روغن یا پارافین، رنگ های مختلف یا نمک مس بهبود می یابد.
پودر فیروزه چسبانده شده با شیشه، پروکلئین و پلاستیک برای ساخت سنگ های فیروزه، ترکیب می شوند.
نئولیت نمونه ساختگی فیروزه با بوگان تیره ای است که به آن فیروزه ریز می گویند.
فیروزه نئو نوع ساختگی دیگری از فیروزه با بوگان تیره است.
فیروزه وینی نمونه ترکیبی دیگر است.
تمام تاجران جواهرات در مورد تغییرات ایجاد شده در فیروزه توضیح می دهند و خریدار باید از ترکیبی بودن یا ساختگی بودن مواد اطلاع داشته باشد.

ویژگی های گوهرشناسی فیروزه

• 
• فرمول شیمیایی: CuAl6(PO4)4(OH).4H2O مس حاوی فسفات آلمینیوم
• ساختار بلورین: سه شیبی (نادر)، خوشه مانند
• رنگ: آبی آسمانی، سبز- آبی، سبز سیبی
• سختی: 5 تا 6 بر روی مقیاس Mohs
• شاخص انکسار: 1.619 تا 1.650
• چگالی: 2.31 تا 2.84
• شکاف پذیری: ندارد
• درخشندگی: نیمه شفاف، مات
• انکسار دوگانه یا شکست نوردوسویه: 0.040
• شفافیت: روغنی، مات
• شب نمایی: ضعیف، زرد- سبز، آبی روشن

فیروزه: سنگ های مشابه یا مرتبط

گاهی فیروزه را دخترعموی لازولی لاپیز می نامند زیرا شبیه به هم هستند.
گاهی با مالاکیت یا کریزوکولا ترکیب می شود تا ظاهر ابی و سبز ترکیب شده بگیرد.
فیروزه ای که در آمریکا پیدا می شود آهن بیشتری نسبت به آلمینیوم دارد بنابراین در واقع ترکیبی از فیروزه و کالکوزیدریت است.
فیروزه را گاه با واریسیت اشتباه می گیرند. با این حال واریسیت سبزتر است.
کریزوکولا نیز ممکن است به جای فیروزه شناخته شود اما فیروزه سخت تر است و درخشندگی آن روغنی یا مات است در حالیکه کریزوکولا درخشش شیشه ای دارد.

سنگ فیروزه در طول تاریخ همواره مورد توجه انسان ها قرار گرفته است. شاید مهم ترین دلیل اهمیت بشر در طول تاریخ به خواص سنگ فیروزه نیز مربوط باشد. از انواع سنگ فیروزه می توان به نوع شجر و فیروزه عجمی اشاره کرد. از مشخصات سنگ فیروزه می توان به رنگی جذابآن اشاره کرد که بسته به نوع رنگ آن، آبی آسمانی یا آبی تیره می تواند بسیار گران و یا ارزان باشد. در این مقاله ما به این سوالات پاسخ می دهیم: تاریچه سنگ فیروزه چیست و منابع آن درجهان از کجاست؟ مشخصات سنگ فیروزه چیست؟ انواع سنگ فیروزه کدامند؟ تشخیص اصلا بودن و شرایط نگهداری آن چگونه است

فیروزه یا سنگ ترکی؟

ایرانیان این سنگ را «پیروزه» به معنای پیروزی می نامیدند، سپس اعراب این واژه را معرب کرده و «فیروزه» خوانده اند. در زبان انگلیسی این واژه به معنی سنگ ترکی (برگرفته از واژه فرانسوی Pierre Turquise) می باشد و آن برگرفته از این واقعیت تاریخی است که در زمان گذشته ایران و سایر ملل شرق میانه از طریق راه ترکیه، این سنگ را به اروپا صادر می کردند و تصور همگان این بود که این سنگ در ترکیه استخراج می شود. این درحالی بود که در ترکیه به آن «فیروز fayruz» گفته می شد و استخراج مرغوب ترین نوع آن در ایران، آن هم در یکی از اولین معادن بزرگ سنگ فیروزه دنیا در نیشابور قدمتی سه هزار ساله داشت. این سنگ در قرن چهاردهم به عنوان سنگ زینتی با ارزش در اروپا به شمار می رفت. پس از زوال قدرت کلیسای کاتولیک رم به مردم اجازه داده شد تا از آن در ساخت جواهرات استفاده کنند.

تاریخ استفاده سنگ فیروزه در ایران

در ایران قرن های متمادی در این کشور به طور گسترده برای تزیین اشیاء، مساجد و داخل و خارج بسیاری از بناهای مهم استفاده شده است. این شیوه ساخت و ساز ایرانی بعدها به شبه قاره هند نیز راه پیدا کرد و در ساخت تاج محل نیز از فیروزه استفاده شده است. و این رنگ، نمادی از بهشت خدا بر روی زمین تلقی می شد. کاوش های باستان شناسی که در منطقه آسیای میانه صورت گرفته، نشان می دهد در گورهای ثروتمندان این منطقه و سراسر حوزه قفقاز، فیروزه ایرانی یافت شده است. یکی از مهم ترین یافته های باستانی در شمال شرق ایران در محوطه تپه برج اطراف معدن تاریخی نیشابور مربوط به اسکلت زنی حدود 45 ساله است که یک قطعه سنگ فیروزه سوراخ شده در نزدیکی کمر اسکلت شناسایی شد. آزمایشات نشان داد که قدمت اسکلت به 4360 سال قبل از میلاد مسیح بر میگردد! در طول تاریخ، از دانه های تخم مرغی شکل فیروزه ایرانی برای ساخت جواهر آلات و مرصع کاری اشیاء استفاده شده است. گفته می شود به دلیل نبود فناوری فرآوری، این سنگ ارزشمند هم اکنون از معادن ایرانی به صورت خام به ترکیــه صادر و پس از تراش و فرآوری، به نام سنگ فیروزه ترکی به جهانیان عرضه می شود و کشــورهایی چون چیــن، هند و ایتالیا نیز تلاش می کنند تا مرکزیت تجارت این کانــی زیبا را به دست آورند.

مشخصات سنگ فیروزه

فیروزه کانی از جنس فسفات آبدار آلمینیوم و مس با ساختار بلوری کج وجهی (تری کلینیک)، شفافیتی کدر و مومی شکل و سختی 5-6 درجه در مقیاس موهس است. این سنگ تحت تاثیر محلول های اسیدی در محیط آبی تشکیل می شود و به صورت توده های فشرده یا رگه هایی جداگانه در داخل شکاف سنگ ها به صورت گرد یا قلوه ای شکل یافت می شود. بهترین مناطق از نظر آب و هوایی جهت تشکیل این سنگ مناطق خشک می باشد. این گوهر معمولا در مناطقی یافت می شود که در آن صخره های به جا مانده از فعالیت های آتشفشانی بوده یا حرارت زمین در شکل گیری آن دخالت داشته است. فیروزه سنگی با بافت متخلخل است و هرچه تخلخل و حباب های درون این سنگ کمتر باشد درصد خلوص آن بیشتر و درنتیجه سختی و استحکام آن بیشتر و احتمال شکستگی و ترک خوردگی جهت استخراج اولیه و یا تراش آن کمتر می شود. به دلیل خلل و فرج های فراوان در این سنگ می توان برای خوش رنگ کردن آن از نمک های مس و آنیلین Aniline استفاده نمود.

مشخصات سنگ فیروزه از نظر رنگ

رنگ جذاب و آبی این گوهر زیبا به دلیل حضور عنصر مس است. اگر این سنگ در منطقه ای که میزان مس معادن آن بیشتر است استخراج شود، آبی آن بیشتر و به رنگ آبی آسمانی خواهد بود. معمولا تغییر رنگ فیروزه از آبی به سبز به علت از دست دادن آب درون سنگ طی مرور زمان می باشد. علت تفاوت رنگ فیروزه به علت نسبت آهن به مس است. اگر در آن معدن، قسمتی از آلومینیوم توسط آهن جایگزین شود، به رنگ مایل به سبز و اگر میزان روی افزون تر باشد، به ترکیبی از رنگ های زرد و ســبز دیده می شود که معمولا پدیده ای نادر است. همانطور که در تصویر می بینید انگشتر فیروزه کمیابی است که با ترکیب سبز و زرد نمایی کمتر دیده شده از این گوهر را نشان می دهد. جالب است بدانید چنانچه آهک در منطقه رشد این گوهر زیاد باشد رنگ آن به سمت سفیدی رفته و کمرنگ تر می شود البته در حالت معمول علت اصلی سفیدی مربوط به اکسید آلومینیوم(Al2O3) می باشد.

تشخیص اصل بودن سنگ فیروزه

امروزه نوع با کیفیت و اصل سنگ فیروزه بطور بسیار محدودی در بازار عرضه می شود. البته نوعی از آن به عنوان رنگ ثابت به بازار عرضه می شود که با مواد پلیمری ترکیب شده اند. این گونه از سنگها به علت تولید مصنوعی خود تغییر رنگ نمی دهند و در هر اندازه ای موجود می باشند. هرچند که روغن،‌ آفت ‌این گوهر ‌محسوب ‌می شود ولی چربی(پارافین و یا مواد پلاستیک مایع) ‌باعث‌ جلا‌ و‌ دوام، پررنگ شدن و پر شدن خلل و فرج آن نیز می شود.‌ در گذشته برای زیبا تر کردن جلوه این سنگ از روش های اشباع کردن آن با روغن های رنگین، واکس و مواد پلاستیکی رنگی استفاده می شد. بنابراین با اتصال فلز داغ به این نقاط بوی بسیار زننده از پلاستیک به مشام می رسد. واکس و روغن در تماس با فلز داغ عرق کرده و در سنگ فیروزه باقی می ماند. اینها معمولا وزن سبک تری در همین اندازه نسبت به نوع اصیل خود دارند. یکی از مهمترین راه های تشخیص فیروزه طبیعی توجه به پشت آن یعنی سنگ ماتریکس (سنگ چسبیده شده به پشت سنگ) آن است. فیروزه های نیشابور که به صورت تیره و یا فیروزه های، سفید همراه با پیریت دیده میشوند میتواند به تشخیص ما کمک کنند. در روش پیشرفته زاچری فیروزه های آمریکایی معدن Kingman بهسازی می شوند که فقط توسط دستگاه مشخص می شود و در حالت عادی هیچ نشانه ای ندارند مبننی بر اینکه این فیروزه بهسازی شده است یا نه! با این روش استحکام فیروزه چه برای تراش و چه در برابر مواد شیمیایی مقاوم می شد. در ایران بیشتر هنوز همان روش سنتی استفاده می شود.

سنگ فیروزه در طول تاریخ همواره مورد توجه انسان ها قرار گرفته است. شاید مهم ترین دلیل اهمیت بشر در طول تاریخ به خواص سنگ فیروزه نیز مربوط باشد. از انواع سنگ فیروزه می توان به نوع شجر و فیروزه عجمی اشاره کرد. از مشخصات سنگ فیروزه می توان به رنگی جذابآن اشاره کرد که بسته به نوع رنگ آن، آبی آسمانی یا آبی تیره می تواند بسیار گران و یا ارزان باشد. در این مقاله ما به این سوالات پاسخ می دهیم: تاریچه سنگ فیروزه چیست و منابع آن درجهان از کجاست؟ مشخصات سنگ فیروزه چیست؟ انواع سنگ فیروزه کدامند؟ تشخیص اصلا بودن و شرایط نگهداری آن چگونه است

فیروزه یا سنگ ترکی؟

ایرانیان این سنگ را �پیروزه� به معنای پیروزی می نامیدند، سپس اعراب این واژه را معرب کرده و �فیروزه� خوانده اند. در زبان انگلیسی این واژه به معنی سنگ ترکی (برگرفته از واژه فرانسوی Pierre Turquise) می باشد و آن برگرفته از این واقعیت تاریخی است که در زمان گذشته ایران و سایر ملل شرق میانه از طریق راه ترکیه، این سنگ را به اروپا صادر می کردند و تصور همگان این بود که این سنگ در ترکیه استخراج می شود. این درحالی بود که در ترکیه به آن �فیروز fayruz� گفته می شد و استخراج مرغوب ترین نوع آن در ایران، آن هم در یکی از اولین معادن بزرگ سنگ فیروزه دنیا در نیشابور قدمتی سه هزار ساله داشت. این سنگ در قرن چهاردهم به عنوان سنگ زینتی با ارزش در اروپا به شمار می رفت. پس از زوال قدرت کلیسای کاتولیک رم به مردم اجازه داده شد تا از آن در ساخت جواهرات استفاده کنند.

تاریخ استفاده سنگ فیروزه در ایران

در ایران قرن های متمادی در این کشور به طور گسترده برای تزیین اشیاء، مساجد و داخل و خارج بسیاری از بناهای مهم استفاده شده است. این شیوه ساخت و ساز ایرانی بعدها به شبه قاره هند نیز راه پیدا کرد و در ساخت تاج محل نیز از فیروزه استفاده شده است. و این رنگ، نمادی از بهشت خدا بر روی زمین تلقی می شد. کاوش های باستان شناسی که در منطقه آسیای میانه صورت گرفته، نشان می دهد در گورهای ثروتمندان این منطقه و سراسر حوزه قفقاز، فیروزه ایرانی یافت شده است. یکی از مهم ترین یافته های باستانی در شمال شرق ایران در محوطه تپه برج اطراف معدن تاریخی نیشابور مربوط به اسکلت زنی حدود 45 ساله است که یک قطعه سنگ فیروزه سوراخ شده در نزدیکی کمر اسکلت شناسایی شد. آزمایشات نشان داد که قدمت اسکلت به 4360 سال قبل از میلاد مسیح بر میگردد! در طول تاریخ، از دانه های تخم مرغی شکل فیروزه ایرانی برای ساخت جواهر آلات و مرصع کاری اشیاء استفاده شده است. گفته می شود به دلیل نبود فناوری فرآوری، این سنگ ارزشمند هم اکنون از معادن ایرانی به صورت خام به ترکیــه صادر و پس از تراش و فرآوری، به نام سنگ فیروزه ترکی به جهانیان عرضه می شود و کشــورهایی چون چیــن، هند و ایتالیا نیز تلاش می کنند تا مرکزیت تجارت این کانــی زیبا را به دست آورند.

مشخصات سنگ فیروزه

فیروزه کانی از جنس فسفات آبدار آلمینیوم و مس با ساختار بلوری کج وجهی (تری کلینیک)، شفافیتی کدر و مومی شکل و سختی 5-6 درجه در مقیاس موهس است. این سنگ تحت تاثیر محلول های اسیدی در محیط آبی تشکیل می شود و به صورت توده های فشرده یا رگه هایی جداگانه در داخل شکاف سنگ ها به صورت گرد یا قلوه ای شکل یافت می شود. بهترین مناطق از نظر آب و هوایی جهت تشکیل این سنگ مناطق خشک می باشد. این گوهر معمولا در مناطقی یافت می شود که در آن صخره های به جا مانده از فعالیت های آتشفشانی بوده یا حرارت زمین در شکل گیری آن دخالت داشته است. فیروزه سنگی با بافت متخلخل است و هرچه تخلخل و حباب های درون این سنگ کمتر باشد درصد خلوص آن بیشتر و درنتیجه سختی و استحکام آن بیشتر و احتمال شکستگی و ترک خوردگی جهت استخراج اولیه و یا تراش آن کمتر می شود. به دلیل خلل و فرج های فراوان در این سنگ می توان برای خوش رنگ کردن آن از نمک های مس و آنیلین Aniline استفاده نمود.

مشخصات سنگ فیروزه از نظر رنگ

رنگ جذاب و آبی این گوهر زیبا به دلیل حضور عنصر مس است. اگر این سنگ در منطقه ای که میزان مس معادن آن بیشتر است استخراج شود، آبی آن بیشتر و به رنگ آبی آسمانی خواهد بود. معمولا تغییر رنگ فیروزه از آبی به سبز به علت از دست دادن آب درون سنگ طی مرور زمان می باشد. علت تفاوت رنگ فیروزه به علت نسبت آهن به مس است. اگر در آن معدن، قسمتی از آلومینیوم توسط آهن جایگزین شود، به رنگ مایل به سبز و اگر میزان روی افزون تر باشد، به ترکیبی از رنگ های زرد و ســبز دیده می شود که معمولا پدیده ای نادر است. همانطور که در تصویر می بینید انگشتر فیروزه کمیابی است که با ترکیب سبز و زرد نمایی کمتر دیده شده از این گوهر را نشان می دهد. جالب است بدانید چنانچه آهک در منطقه رشد این گوهر زیاد باشد رنگ آن به سمت سفیدی رفته و کمرنگ تر می شود البته در حالت معمول علت اصلی سفیدی مربوط به اکسید آلومینیوم(Al2O3) می باشد.

تشخیص اصل بودن سنگ فیروزه

امروزه نوع با کیفیت و اصل سنگ فیروزه بطور بسیار محدودی در بازار عرضه می شود. البته نوعی از آن به عنوان رنگ ثابت به بازار عرضه می شود که با مواد پلیمری ترکیب شده اند. این گونه از سنگها به علت تولید مصنوعی خود تغییر رنگ نمی دهند و در هر اندازه ای موجود می باشند. هرچند که روغن،‌ آفت ‌این گوهر ‌محسوب ‌می شود ولی چربی(پارافین و یا مواد پلاستیک مایع) ‌باعث‌ جلا‌ و‌ دوام، پررنگ شدن و پر شدن خلل و فرج آن نیز می شود.‌ در گذشته برای زیبا تر کردن جلوه این سنگ از روش های اشباع کردن آن با روغن های رنگین، واکس و مواد پلاستیکی رنگی استفاده می شد. بنابراین با اتصال فلز داغ به این نقاط بوی بسیار زننده از پلاستیک به مشام می رسد. واکس و روغن در تماس با فلز داغ عرق کرده و در سنگ فیروزه باقی می ماند. اینها معمولا وزن سبک تری در همین اندازه نسبت به نوع اصیل خود دارند. یکی از مهمترین راه های تشخیص فیروزه طبیعی توجه به پشت آن یعنی سنگ ماتریکس (سنگ چسبیده شده به پشت سنگ) آن است. فیروزه های نیشابور که به صورت تیره و یا فیروزه های، سفید همراه با پیریت دیده میشوند میتواند به تشخیص ما کمک کنند. در روش پیشرفته زاچری فیروزه های آمریکایی معدن Kingman بهسازی می شوند که فقط توسط دستگاه مشخص می شود و در حالت عادی هیچ نشانه ای ندارند مبننی بر اینکه این فیروزه بهسازی شده است یا نه! با این روش استحکام فیروزه چه برای تراش و چه در برابر مواد شیمیایی مقاوم می شد. در ایران بیشتر هنوز همان روش سنتی استفاده می شود.